Şou və seksin təbliğində kimlər maraqlıdır?

Son illərdə Azərbaycanda kütləvi şoulaşma gedir.  Telekanalların və əksər media qurumlarının bu prosesdə “əməyi” danılmazdır. İnsanların diqqəti ciddi mövzulara, problemlərə deyil, ağıl, düşüncə, intellekt tələb etməyən yüngül məsələlərə yönəldilir. Nəticədə cəmiyyət sürətlə bioloji kütləyə çevrilir. İnsanlar elm, təhsil, peşədən çox “lüks” yaşamağı hədəf seçib və bunun üçün də sanki bir yarış gedir. Bəs vəziyyətin belə acınacaqlı hal almasına hansı amillər zəmin yaradır?
ANN.Az mövzu ilə bağlı ekspertlərin rəyini dərc edir.

PSİXOLOQ: “Cəmiyyəti belə idraə etmək daha asandır”

Bu gün Azərbaycanda cəmiyyətin ciddi məsələlərə qarşı biganə davranışının gözlənilən olduğunu deyən psixoloq Taryel Faziloğlu bildirdi ki, ölkədə son 15 ildə cəmiyyətin uğradığı dezinformasiya hücumu insanlarda inamsızlıq, depressiya vəziyyətinin geniş yayılmasına gətirib cıxardı: “İnsanlar artıq heç kimə və heç nəyə inanmır, bəzən gördüyünə belə şübhə ilə yanaşır. Belə vəziyyətdə insanlar həyatla bağlı ciddi baxışlarını itirir və diqqətlərini ancaq fiziki tələbatlara yönəldərək, yaşama instinktinə tabe olurlar. Buna görə də insanın maraq dairəsi maddi tələbatlarının ödənməsi ilə məhdudlaşır. Artıq sosial problemlər və əxlaqi dəyərlər ikinci plana keçir. Bunda maraqlı olan qüvvələr də situasiyadan istifadə edərək vəziyyəti daha da dərinləşdirmək üçün şou proqramlarla və cinsi tələbatlar üzərində ssenariləşdirilmiş filmlərlə insanlara təsir göstərərək onları yönəldirlər. Azad seksi, narkotika və fahişəliyi dolayı yollarla təbliğ edərək insanlar arasındakı münasibətləri cinsi tələbatlar çərçivəsində məhdudlaşdırmağa çalışırlar. Nəticə etibarı ilə cəmiyyət sosial cəmiyyətdən bioloji kütləyə çevrilir. Sosial dəyərlərə malik cəmiyyətin bioloji kütləyə çevrilməsi idarəetməni asanlaşdırır. Bu isə bölgədə hakim olmaq istəyən güclərə daha rahat şəkildə idarə etmək şəraiti yaradır”.

Psixoloqun fikrincə, bəziləri mövcud vəziyyətdən çox güclü şəkildə istifadə etməyə çalışırlar. Bu yolla cox böyük pullar qazanıldığını deyən T.Faziloğlu bildirirki, bu gün ən çox oxunan xəbər və ya izlənən süjet hansısa yüngül həyat keçirən bir müğənninin sevgi macəraları və ya atası bəlli olmayan hamiləliyidir: “Bu xəbərlərin qurulma forması da elədir ki, onları nəinki qınayır, əksinə qəhrəmana çevirir. Belədə oxucu da həm həyatın üzərinə qoyduğu vəzifələri, həm daşıması çətin olan problemləri müəyyən mənada unudur, həm də belə “qəhrəmanların” xəbərlərini oxuduqca, ya da seyr etdikcə onlar kimi yaxşı yaşamaq arzusuna düşür və qarşılığında bütün dəyərlərini satışa çıxarır. Bununla da cəmiyyət dəyərsizləşərək kütləyə çevrilir. Bundan da müəyyən qüvvələr istifadə edərək cəmiyyətdə öz təsirlərini hər zaman qoruyurlar”.

Psixoloqun fikrincə, vəziyyəti dəyişdirmək mümkündür. Onun sözlərinə görə, birinci növbədə dövlət milli əxlaq kodeksini işləməli və bütün təbliğat vasitələrini ona tabe etməlidir: “Azərbaycan xalqının özünəməxsus əxlaq kodeksi burada əsas götürülə bilər. Bu anlamda hazırlanmış əxlaq kodeksi kriteriyalarına uymayan verilişlər bağlanmalı, televiziyalarda mili mənəvi dəyərləri təbliğ edən verilişlər, əxlaq dəyərlərini təbliğ edən maraqlı maarifləndirici bədii əyləncəli proqramlar və bədii filmlər, seriallar verilməlidir. Bundan başqa ölkəyə daxil olan bütün internet qaynaqlarına filtr qoyulmalı, əxlaqa zidd informasiyaların qarşısı alınmalıdir”.

Qırx ildən artıq birlikdə olmanın sirri
Bir vaxtlar insanların uzun illər bir ailədə yaşamaları təbii qarşılansa da, son illər bu normalar pozulub.
 Bunun səbəbləri isə müxtəlif amillərlə izah edilir. Belə ki, həyat yoldaşını sevənlər kiçik bir sözlə başlayan böyük mübahisələr yaşamaları nəticəsində böyük xəyallarla başlanan evliliyin sonunun gəldiyini düşünürlər. Evlilikdə uzun illər xoşbəxt yaşamış cütlüklərlə bağlı aparılan araşdırmada xoşbəxtliyin qaynağının mərhəmət və qarşılıqlı sevgi, hörmət olduğu ortaya çıxıb. Belə ki, cütlüklər arasında, xüsusilə də davranış tərzi evlilik ömrünü azaltdığı halda, onların bir-birinə qarşı mərhəmət və sevgisi xoşbəxt evliliyin təməl daşları arasında yer alır. Beləliklə, möhkəm ailələrin təməlində əxlaqi dəyərlərlə bərabər, qəbul etmə, ünsiyyət, dinləmə kimi amillər var.

Qadınların hansı xətaları var?

Mübahisələrdə qadınların kişilərə güvənməmələri və yoldaşlarına sıx-sıx zəng edərək  "Haradasan?", "Nə edirsən?", "Yanında kim var?", "Məni sevirsənmi?" kimi suallar vermələri təsirli rol oynayır. Xətalardan biri də dava sonunda ailə böyüklərinə zəng vurub ağlayaraq şikayət etməkdir. Eləcə də "Onunla görüş, bununla görüşmə!" kimi qərarlarla çıxış etmək, "Götür bu uşaqları, bütün günü məni bezdirdilər" deyərək yoldaşından qapıdan girər-girməz uşaqlarla maraqlanmasını istəməkdir. Mübahisələrdə kişinin ailəsini pisləmək, davamlı olaraq keçmişi gündəmə gətirmək də xətalar sırasındadır.

Kişilərin xətaları

Bu xətalar sırasında həyat yoldaşı danışarkən başqa tərəfə (televizor, telefon və s.) baxmaq, "Çay gətir", "Uşağın səsini kəs" kimi əmrlərlə xidmət tələb etmək yer alır. Eləcə də kişilərin həyat yoldaşlarıyla söhbət etməməsi də davalara gətirib çıxarır. Bir kişinin evliliyin təməlini möhkəmləndirməsində əsas amillərdən biri həyat yoldaşını dinləməkdə usta olmasıdır. Kişilər tənqid və ya bu cür qəbul etdikləri sözlərə hədsiz həssasdırlar. Hansısa bir işin qadın tərəfindən kişiyə təklif olunması kişidə bacarıqsızlıq duyğusu oyadır. Bu o deməkdir ki, kişidə nə edəcəyini bilmədiyi duyğusunu oyandıran qadın onu anlamır. Xətalar sırasında cəmiyyət içində yoldaşı haqqında "o bilməz" kimi alçaldıcı danışmaq, qadının maaş kartını əlindən almaq, ev işlərində yardım etməmək, hədsiz qısqanclıq da var.

Evin "dirəyi" dünyagörüşüdür?..

Sosioloq Əhməd Abbasbəyli deyir ki, xoşbəxtlik dedikdə ailənin uzunmüddətli, mehriban, səmimi yaşamasına qiymət verilməlidir. Ailənin möhkəmliyinə gəldikdə isə, sosioloqun fikrincə, insanların fərdi keyfiyyətlərindən asılı olan məsələlər var: 

Xarici dil, yoxsa zəmanə dəbi?

04 OKTYABR 2012 [02:30] - MİLLİ.AZ

Son vaxtlar hər bir insanın xarici dil bilməsi sanki günün tələbinə çevrilib.
 Mağazada satıcı kimi çalışmaq üçün də xarici dil bilməlisən

Sovet dövründə ölkədə xarici dil kimi rus dili tədris olunur və əhalinin bir çoxu da bu dili dəqiqliklə öyrənməyə çalışırdı. Əslində bu, ilk növbədə, dövrün “tövsiyəsi” idi və istər-istəməz əhali bu dili öyrənirdi. Hətta bir sıra ailələr övladlarının məhz rusdilli məktəblərdə təhsil almasına çalışırdılar. Rusdilli olmaları ilə fəxr edib özlərini daha yüksək təbəqənin nümayəndəsi kimi düşünənlər də vardı. Hazırda da bu cür düşünənlər yox deyil. Məsələn, Yasamal rayonunda yeni inşa edilən bir binanın sakinlərinin demək olar ki, əksəriyyəti məhz rus dilində, hətta ingilis dilində danışırlar. Onlar özlərini sanki başqa bir cəmiyyətin insanları kimi təqdim edirlər. Bu günlərdə bu binada yaşayan bir nənə ilə 3 yaşında nəvənin söhbətinin şahidi oldum ki, onlar da məhz rus dilində danışırdılar və həmin uşaq hazırda Azərbaycan dilini bilmir.

Doğrudur, indi xarici dilin öyrənilməsi yeni dəblər sırasındadır. Hətta bu gün demək olar ki, xarici dil, xüsusilə də ingilis və rus dilini bilməsən səni heç bir şirkətdə işə qəbul etmirlər. Hətta mağaza satıcısı kimi çalışmaq üçün müraciət etdikdə belə xarici dili bilib-bilmədiyini soruşurlar. Xarici dilə marağın bu qədər artdığını nəzərə alaraq bu gün ölkədə xarici dil kurslarının da sayı gündən-günə artır. Çalışmaq istəyən insanlar isə məcbur qalıb üz tuturlar həmin kurslara. Bu kurslardakı tədrisin keyfiyyəti isə başqa bir mövzudur. Beləliklə, bu gün, sözün həqiqi mənasında, xarici dil öyrənmək istəyənlərlə yanaşı, bir vaxtlar rus dilini öyrəndikləri kimi indi də “zəmanə dəbi” olan ingilis dilinə üstünlük verənlər var.

Təbii ki, xarici dilin öyrənilməsi vacibdir. Ancaq bunu yalnız dəb xatirinə seçmək düzgün deyil. Bu gün orta məktəblərimizdə I sinifdən başlayaraq xarici dil tədris olunur. Xarici dil kurikulumunda da göstərilir ki, bir və yaxud iki xarici dildə ünsiyyət qurmağı, əlaqə saxlamağı bacaran şəxsiyyətin formalaşdırılması müasir məktəbin mühüm vəzifələrindən biridir. Bu da bir faktdır ki, xarici dilə yiyələnən şəxs bilavasitə beynəlxalq arenaya çıxaraq öz xalqının milli-mənəvi dəyərləri, qazandığı uğurları başqalarına çatdırmaq, fikir mübadiləsi aparmaq imkanı qazanır.

"Gəncliyi xilas etmək cəmiyyətin gələcəyini xilas etməkdir"

Əhməd Abbasbəyli: "İnsanlar narkomaniyanın ailələri necə dağıtdığını yaxşı bilirlər"

- Bu gun, bütün bəşəriyyət narahatdır. Narkotik maddələrin qeyri-qanuni dövriyyəsi çox təhlükəli xarakter və miqyas alıb. Elə bir ölkə yoxdur ki, orada gənclər narkotik maddələrin istifadəsindən əziyyət çəkməsin. Bir sıra ölkələrdə bu problem hətta, cəmiyyətin məhvi səviyyəsində təsirini göstərən faktora çevrilib. Hüquq-mühafizə orqanları nə qədər ciddi mübarizə aparsalar da, dünyanı ağuşuna almış "ağ ölümün" qarşısını tam ala bilmirlər. Əslində bu problemin belə vasitələrlə qarşısının alınması mümkün də deyil. Çünki araşdırmalardan göründüyü kimi narkomaniya təkcə hüquq pozuntusu deyil, müasir cəmiyyətdə sosial mühitin törətdiyi ruhi pozuntudur. 

Əhməd Abbasbəyli: "İnsanlar narkomaniyanın ailələri necə dağıtdığını yaxşı bilirlər"- Bu gun, bütün bəşəriyyət narahatdır. Narkotik maddələrin qeyri-qanuni dövriyyəsi çox təhlükəli xarakter və miqyas alıb. Elə bir ölkə yoxdur ki, orada gənclər narkotik maddələrin istifadəsindən əziyyət çəkməsin. Bir sıra ölkələrdə bu problem hətta, cəmiyyətin məhvi səviyyəsində təsirini göstərən faktora çevrilib. Hüquq-mühafizə orqanları nə qədər ciddi mübarizə aparsalar da, dünyanı ağuşuna almış "ağ ölümün" qarşısını tam ala bilmirlər. Əslində bu problemin belə vasitələrlə qarşısının alınması mümkün də deyil. Çünki araşdırmalardan göründüyü kimi narkomaniya təkcə hüquq pozuntusu deyil, müasir cəmiyyətdə sosial mühitin törətdiyi ruhi pozuntudur. 

"Rezonans" Gənclərin İctimai Birliyinin sədri Əhməd Abbasbəylinin əməkdaşımıza verdiyi bu müsahibəsində də məhz həmin problemdən bəhs etdik:

- Narkomaniya hər şeydən əvvəl insanların sosial mühitə adaptasiyasında problemlər yaşanmasına şərait yaradır. Bir çox hallarda cəmiyyət tərəfindən qəbul edilməyən insanlar xilas yolunu narkotik maddələrin qəbulunda tapırlar. Onlar narkomana çevrilməklə, sanki dərd-qəmlərini unutmaq, bununla cəmiyyətdən heyif aldıqlarını düşünürlər. Bir qism insanlar sosial-iqtisadi çətinliyə dözməyərək, narkotik maddələrin qanunsuz ticarəti ilə pul əldə etməyə meyllənirlər. Psixoloji araşdırmalar başqa bir maraqlı məqamı da üzə çıxarıb. 

“Dövlət siyasətinin əsas məqsədlərindən biri əhali artımına nail olmaqdır”

 Bu gün Azərbaycanəhalisinin sayı ölkəmizdə demoqrafik vəziyyətin qonşu ölkələrdən daha yaxşı olduğunu göstərir