2012 – 2015-CI ILLƏR “AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ SILAHLI

QÜVVƏLƏRINDƏN TƏXRIS OLUNUŞ HƏRBI QULLUQÇULARININ, MÜHARİBə İŞTİRAKÇILARININ REABİLİTASİYASI VƏ MÜLKİ CƏMİYYƏTƏ UYĞUNLAŞDIRILMASI” ÜZRƏ DÖVLƏT PROQRAMI

                                                   I. Giriş

“AZərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələrindən təxris olunmuş hərbi qulluqçularının, müharibə iştirakçəlarının reabilitasiyası və mülki cəmiyyətə uyğunlaşdırlması üzrə” 2012- 2015- ci illər dövlət proqramı ( bundan sonra Proqram adlandırılır) hərbi qulluqçular, hərni xidmətdən təxris olunan vətəndaşlar və onların ailə üzvləri ilə bağlı sosial məsələlər üzrə Dövlət komissiyası və AZərbaycan Respublikasıının Hökumətinin qərarlarına əsasında işlənib hazırlanacaqdır.

Proqram 2012 – 2015-ci illərdə hərbi xidmətdən təxris olunanacaq hərbçilərin, müharibə iştuirakçılarının və onların ailə üzvlərinin sosial uyğunlaşması istiqamətində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsinə yönəldilmişdir. Proqram cəmiyyətdə və ordu mühitində hərbi qulluquqçuları çoxplanlı şəkildə mülki həyata hazırlamaqla sosial gərginliyi azaltmağa şərait yaradacaqdır.

 

          II. Problemin məzmunu və onun proqram üsulu ilə həlli vacibliyinin əsaslandırılması

 

Son on illiklər ərzində Azərbaycanın siyasi və iqtisadi sistemlərində baş vermiş dəyişikliklər AZərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələrində ətraflı islahatların keçirilməsini tələb etdi.

AZərbaycan Respublikasıının müharibə şəraitində olması, xeyli sayda vətəndaşların döyüş əməliyyatlarında iştirakı və son illər isə Silahlı Qüvvələrinin ixtisarı hərbi xidmətdən təxris olunmuş və nəticədə əmək bazarına düşmüş vətəndaşların yeni həyat və fəaliyyətə uyğunlaşması ilə bağlı kəskin sosial problemlər yaratdı. Qısa bir müddət ərzində Azərbaycan əhalisinin strukturunda keçmiş hərbçilərdən ibarət böyük bir risk qrupu formalaşdı.

AZərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələrində hərbi qulluqçuların ixtisarı ilə əlaqədar olaraq işdən təxris olunan, əmək qabiliyyətli və yüksək təhsil səviyyəsinə malik olan şəxslər öz potensiallarını mülki şəraitdə realizə etməyə və iqtisadi inkşafa dayaq olmağa hazırdırlar.

Göstərilən problemləri hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası sistemininin əsasını təşkil edən peşəkar yönəltmə, yenidən hazırlıq, işədüzəlmə və sosial-psixoloji dəstək istiqamətində tədbirlərin təşkili və həyata keçirilməsi vasitəsilə həll etmək mümkündür.

Proqramda nəzərdə tutulmuşdur ki, Azərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələri, digər qoşunlar, hərbi bölmə və orqanlardan təxris olunmuş hərbçilərin sosial- peşəkar uyğunlaşması hər şeydən əvvəl hərni orqanların öz vəsaitləri və gücü hesabına dövlətin məqsədyönlü yardımı vasitəsilə həyata keçirilməlidir.

 

                 III. Proqramın əsas məqsəd və vəzifələri

 

Proqramın əsas məqsədi AZərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələri, digər qoşun, hərbi bölmə və orqanlardan azad olunmuş hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinin professional orientasiyası, yenidən hazırlığı və işə düzəlməsi məsələsini dövlət səviyyəsində kompleks şəklində həll  etməkdir.

             Proqramın vəzifələri:

hərbi rayon və donanmalarda təxris olunacaq hərbi qulluqçuların daimi fəaliyyət göstərən sosial adaptasiyası sistemini yaratmaq;

           təxris olunacaq hərbi qulluqçulara ixtisas yönümü üzrə məsləhətlərin və psixoloji yardımın öncədən təşkil olunması;

hərbi qulluqçulara onların təxris olunduğu il ərzində regional əmək bazarında tələb olunan mülki ixtisaslardan birinə yiyələnmək üçün şərait yaratmaq;

hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası sisteminin formalaşdırılması və fəaliyyətdə olan hazırlıq mərkəzlərinin yenidən qurulması üçün lazımi şərait yaratmaq;

mülki ixtisaslara yiyələndikdən sonra hərbi qulluqdan təxris olunan vətəndaşların işə düzəlməsi üçün şəraitin yaradılması;

hərbi qulluqdan təxris olunmuş vətəndaşlar tərəfindən yaradılmış kiçik müəssisələrə metodiki, məsləhət, məlumatlandırıcı, öyrədici və hüquqi baxımdan kömək etməyə şərait yaratmaq;

hərbi qulluqdan təxris olunan ixtisas hazırlığı keçmiş vətəndaşlar üçün dövlət təşkilatlarında (idarə və müəssisələrində) işçi yerlərinin kvotalaşdırılması sistemini təkmilləşdirmək;

      hərbi qulluqdan təxris olunmuş vətəndaşlar və onların ailə üzvlərinin sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması, işə düzəlməsi, ixtisasa yiyələnməsi sahəsində əyalətlər arası uyğunlaşmanı təmin etmək.

 

                 IV. Proqramın keçirilmə müddəti və mərhələləri

 

Proqram 2012- 2015- ci illər ərzində iki mərhələdə həyata keçiriləcəkdir:

          I mərhələ (2012-ci il) – təxris olunacaq hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyasınının əsaslarının yaradılması. Bu müddət ərzində AZərbaycan Respublikasıının hərbi idarəetmə orqanları və subyektlərində hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası ilə bağlı şuralar yaradılır, sorğu-məsləhət mərkəzləri formalaşdırılır;

          II mərhələ (2013 – 2015-ci illər) – təxris olunacaq hərbi qulluqçular, orqanlardan təxris olunmuş hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyası sisteminin yaradılması. Bu mərhələdə AZərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi, AZərbaycan Respublikasıının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi, AZərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyinin birləşmiş məlumat sistemi yaradılır, hərbi xidmətdən təxris olunanların işlə təmin olunması ilə məşğul olan agentliklər şəbəkəsi yaradılır.

 

  V.  Proqram tədbirləri sistemi

 

Proqram fəaliyyəti əlavəyə əsasən aşağıdakı istiqamətlərdə birləşdirilmişdir:

        hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyasınının normativ hüquqi təminatı;

          hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin professional orientasiyası;

          hərbi qulluqdan azad olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin yenidən professional hazırlığı;

           hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin məşğulluğunun təmin olunması, onların sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması;

hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası sahəsində elmi-metodiki və informasiya-analitik təminat və beynəlxalq əməkdaşlıq.

Hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyasınının normativ hüquqi təminatı

Proqram tədbirlərinin reallaşdırılması hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası ilə bağlı sualların kompleks həlli üçün qanunverici bazanın yaradılmasına şərait yaradacaq.

Proqramın həyata keçirilməsi prosesində Proqramın əsas iştrakçılarının fəaliyyətini nizamlayan normativ hüquqi aktların, eyni zamanda hərbi qulluqçuların hərbi qulluqdan təxris olunduğu il üçün peşə yönümü üzrə yenidən hazırlığının qanunauyğunluq və şərtlərinin hazırlanması nəzərdə tutulur.

Qanunvericilik bazasının qeyri-mükəmməlliyi ilə bağlı yarana biləcək problemlərin həlli üçün fəaliyyətdə olan normatik hüquqi aktlara dəyişikliklərin (əlavələr) edilməsi ilə bağlı təkliflərin hazırlanması nəzərdə tutulmuşdur.

          İcra hakimiyyətinin federal orqanları və AZərbaycan Respublikasıının icra hakimiyyəti orqanları subyektləri üçün hərbi qulluqdan azad olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyasının regional proqramlarının tərtib olunması metodikası üzrə təkliflərin demoqrafiq vəziyyət və regional əmək bazarlarının tələbləri nəzərə alinmaqla işlənib hazırlanması.

          Hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçuların professional orientasiya məsələləri üzrə tədris-metodiki ədəbiyyatı, normativ hüquqi aktlar məcmusunun nəşr olunması nəzərdə tutulmuşdur. Onların yenidən hazırlanma metodikasının təkmilləşdirilməsi, tədris mərkəzlərinin fəaliyyəti ilə bağlı geniş təcrübə ilə bölüşmək və informasiya, proqnoz-analitik işlərinin təkmilləşdirilməsi planlaşdırılır.

           Proqramın tədbirlərinin maliyyələşmə problemini həll etmək üçün maliyyə münasibətlərini reqlament eden normativ hüquqi akt işlənib qəbul olunmalı, həmçinin büdcədən kənar mənbələrin vəsaitlərindən istifadə olunmalıdır.

 

          Hərbi qulluqdan azad olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin professional orientasiyası

        

Konsultasiya və professional orientasiya işlərinin tənzimlənməsi ilə bağlı məsələləri nizamlamaq üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Hərbi hissələrin nəznində, peşəkar hərbi peşə təhsili müəssisələrində (bundan sonra hərbi təhsil müəssisələri adlandırılır), hərbi komissarlıqlarda, AZərbaycan Respublikasıının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyində və dövlət məşğulluq xidmətinin bölmələrində sorğu-informasiya məntəqələrinin yaradılması və onların lazımi avadanlıqlar və normativ hüquqi aktlar məcmusu ilə təchiz olunması planlaşdırılır. Bunlara əlavə olaraq 500 sorğu-konsultasiya məntəqələrinin də təchiz olunması lazımdır.

Baxılan problemlə bağlı sorğu-informasiya ədəbiyyatı və informasiya bülletenlərinin işlənib hazırlanması, onların hərbi hissə və hərbi komissarlıqlara çatdırılması nəzərədə tutulmuşdur.

       Hərbi qulluqdan təxris olunacaq qulluqçular və onların ailə üzvlərinin mülki ixtisaslar üzrə yenidən hazırlığı

           Hərbi qulluqdan azad olunacaq qulluqçuların mülki ixtisaslar üzrə yenidən hazırlanması tədbirləri çərçivəsində AZərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələrinin bütün orqanlarında hərbi dairələrdə (donanmalarda), icraedici hökümətin qanunla hərbi qulluğun nəzərdə tutulduğu federal orqanlarında hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası mərkəzləri şəbəkəsinin yaradılması nəzərdə tutulur.

Mərkəzlərin yaradılması üçün əsas olaraq AZərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi, AZərbaycan Respublikasıının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi və AZərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyinin təhsil-maddi bazası xidmət edəcəkdir. Mərkəzlərdə təşkilati və elmi- metodiki idarəetmənin təşkil olunması, təlim keçmiş hərbi qulluqçuların peşəkar orientasiyası, yenidən hazırlanması və işə düzəlməsi, təxris olunduqdan sonra kiçik və orta sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunmaları ilə bağlı kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

          Hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası sisteminin əlaqələdirici orqanı  AZərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyidir (Ehtiyatda saxlanılan zabitlərin yenidən hazırlığı üzrə Ümumrusiya mərkəzi).

Sosial adaptasiya mərkəzlərinin təhsillə bağlı fəaliyyətinə nəzarətini AZərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyini təmin edir.

      Təxris olunacaq hərbi qulluqçuların mülki ixtisaslar üzrə yenidən peşəkar təlim alması sistemini tənzimləmək məqsədilə, bu sahədə olan tələbi analiz etməklə, tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Hərbi qulluqdana təxris olmuş vətəndaşların və onların ailə üzvlərinin işə düzəlməsi  və sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması              

       Azərbaycanın əmək bazarındakı mövcud  və 2012- 2015-ci illər üçün proqnoz edilən vəziyyət, eyni zamanda ayrı-ayrı regionlarda faktiki və qeydiyyatdan keçmiş işşsizlik səviyyəsi əmək bazarının dövlət səviyyəsində tənzimlənməsinin zəruriliyindən xəbər verir. Bu sahədə maraqlanan ictimai təşkilatların Rusiya Federasiyasının icra hakimiyyəti orqanları və icra hakimiyyəti orqanlarının subyektləri ilə birgə fəaliyyəti təmin olunmalıdır.

Hal-hazırda  hərbi qulluqdan azad olmuş vətəndaşların məşğulluğunun təmin olunmasının ən perspektivli üsulu onların əmək birjalarında yaradılmış xüsusi ixtisaslaşmış bölmələr və yalnız əhalinin bu kateqoriyası ilə fəaliyyətə orientasiya olunmuş, onların peşəkar imkanlarını və sorğularını, psixoloji vəziyyətlərini yaxşı bilən əmək agentlikləri vasitəsilə həyata keçirməkdir. Bu təşkilatlar məqsədyönlü şəkildə səviyyə və profilə uyğun vakansiyalar haqqında məlumat toplayır, iş yerlərinin sistemli axtarışını təmin edir, işverənlə davamlı əlaqə saxlayırlar.

          Hərbi qulluqdan təxris olunmuş vətəndaşların işədüzəlmə istiqamətlərindən biri də onların sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunmasıdır.

Hərbi qulluqdan təxris olunmuş vətəndaşların sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması və kiçik biznesin effektiv inkşafı üçün azad olunmuş hərbi rayonlarda dövlət hakimiyyəti orqanlarının – yerli idarəetmə orqanları, ictimai təşkilatlar və biznes assosasiyaları -  bütün səviyyələri qarşılıqlı fəaliyyət göstərməlidir.

         Hərbi qulluqçuların sosial adaptasiyası istiqamətində elmi-metodiki və informasiya-analitik təminat, beynəlxalq əməkdaşlıq

          Hərbi-sosial təcrübədə ilk dəfə olaraq hərbi qulluqçuların mülki həyata inteqrasiyası məsələsinin sistemli şəkildə baxılması nəzərdə tutulduğundan, onların nəzəri və struktur baxımından da işlənib hazırlanması vacibdir. Bununla əlaqədar olaraq, hərbi sahədə sosial siyasətin aktual problemləri ilə bağlı elmi-araşdırma işlərinin həyata keçirilməsi, elmi-metodiki materiallar, ixtisaslaşmış ədəbiyyatın çap olunması qərara alınmışdır.

Proqramın tədbirlərinin effektivliyinin artırılması və fəaliyyətin koordinasiyası məqsədilə AZərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasıının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyinin birgə məlumat sisteminin yaradılması nəzərdə tutulmuşdur.

Proqramın birinci mərhələsində Azərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyinin məlumat mərkəzi, ikinci mərhələdə isə, Proqramın əsas iştrakçıları və dövlət sifarişçilərinin kanal və əlaqələrinin istifadə olunması ilə vahid məlumat sistemi yaradılır.    

       Proqramın tədbirlərinin reallaşdırılması zamanı beynəlxalq əməkdaşlığa mühüm yer ayrılır.

      Təşkilatda xarici tərəfdaşlarla münasibətdə digər beynəlxalq proqramların gedisində əldə olunmuş təcrübə, həmçinin Avropa Birliyinin TACİS layihəsi, eyni zamanda beynəlxalq fond və sosial-təşkilatlara əməkdaşlıqda əldə olunmuş təcrübədən istifadə olunacaqdır.

 

                  VI. Proqramın resurs təminatı

 

Proqramın reallaşdırılması üçün maliyyə, maddi-texniki və əmək resurslarına ehtiyac vardır. Resurslarla təmin olunma səviyyəsi proqramın həyata keçirilməsinin əsas müəyyənedici faktorudur.

         Proqramın bölmələri üzrə bu resurslar aşağıdakı istiqamətlərdə paylanır (2012- 2015- ci illər):

         Hərbi qulluqdan təxris olunacaq hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinin sosial adaptasiyası sisteminin normativ hüquqi təminatı –

         Hərbi qulluqdan təxris olunacaq hərbi qulluqçuların və onların ailə üzvlərinin peşəkar orientasiyasına;

         Hərbi qulluqdan təxris olunacaq hərbi qulluqçuların və onların ailə üzvlərinin yenidən peşə hazırlığına;

Hərbi qulluqdan təxris olunacaq hərbi qulluqçuların və onların ailə üzvlərinin sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunmasına;

        Elmi-metodiki və informasiya-analitik təminat, beynəlxalq əməkdaşlıq

 

                VII. Proqramın idarə edilməsinin təşkilatı və onun həyata keçirilmə mexanizmi

 

Proqramın koordinatoru dövlət sifarişçiləri ilə birgə  Azərbaycan Respublikasıının Silahlı Qüvvələri, ordu hissələri, hərbi dairələri və Azərbaycan Respublikasıının inzibati-ərazi vahidlərinəd əsasnamələr, razılaşma və sazişlər hazırlayır, proqram materiallarının reallaşdırılması üzrə lazımi tədburləri həyata keçirir.

      Proqramın əsas icraçıları  Azərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasıının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi, AZərbaycan Respublikasıının İqtisadi İnkişaf Nazirliyidir.

İdarələrarası koordinasiya və proqram tədbirlərinin reallaşdırılmasına nəzarəti Azərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi həyata keçirir

Proqramın icrasının operativ idarəsi və kooordinasiyasını direktorlar birliyi (bundan sonra direktorluq adlandırılır) yerinə yetirir. Direktorlar birliyi Proqram icraçılarından, həmkarlar nümayəndələri, ictimai təşkilat və birliklərin nümayəndələrindən yaradılır.

       Proqramın həyata keçirilməsi proqram tədbirlərinin illik planına uyğun olaraq, ayrı-ayrı tədbirlərin icraçıları arasında bağlanmış müqavilər əsasında həyata keçirlir. Xidmətlərin icraçıları Proqramın koordinatorları tərəfindən müəyyən olunmuş qaydada keçirilən müsabiqələr yolu ilə müəyyən olunur.

          Proqram tədbirlərinin yerinə yetirilməsində maraqlı olan təşkilatların iştirakı onların işlərin maliyyələşdirilməsindəki paylarına əsasən, bağlanmış saziş, və razılıqlarla olur.

 Bununla bərabər, proqram tədbirlərinin maliyyələşdirilməsi üçün büdcədənkənar vəsaitlər də cəlb olunur.

 

              VIII. Proqramın həyata keçirilməsinə nəzarət

Proqramın reallaşdırılmasına nəzarəti bütövlükdə Azərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi həyata keçirir.

       Azərbaycan Respublikasıının Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikasıının Müdafiə Nazirliyi ilə birgə hərbi xidmətdən təxris olunacaq hərbi qulluqçular, vətəndaşlar, hərbi qulluqdan təxris olunanlar və onların ailə üzvlərinin yenidən hazırlığı və dövlət təhsil standartlarına riayət olunmasına nəzarət edir.

Proqramın direksiyası dövlət sifarişçisi - Proqramın koordinatoruna təyin olunmuş vaxtda aşağıdakı məlumatları təqdim edir:

Təxris olunacaq hərbi qulluqçular və onların peşəkar konsultasiya alan ailə üzvlərinin sayı;

           Proqramın iştirakçıları olan  tədris mərkəzləri və digər təlim müəssisələrində yenidən peşə hazırlığı keçənlərin sayı;

Təxris olunacaq və təxris olunmuş hərbi qulluqçular, onların ailə üzvlərinin yenidən hazırlanmasına sərf olunan vəsaitin orta məbləği (region və ixtisaslar üzrə);

Yenidən hazırlıq keçən şəxslərdən işə qəbul olanların sayı (region və vəzifələr üzrə);

Elmi-tədqiqat işlərinin nəticəsi;

Hərbi qulluqçuların sosial adaptasiya sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın nəticələri;

Mühasibat hesabatları;

          Proqramın iştirakçıları olan təlim mərkəzləri, sosial adaptasiya mərkəzləri və təlim orqanlarının fəaliyyətlərinin təftişlərinin nəticələri.

 

             IX. Proqramın həyata keçirilmə effektivliyinin dəyərləndirilməsi

 

       2015-ci ilin sonuna təxris olunacaq hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinə sosial adaptasiya üzrə dövlət yardımı və onların ailə üzvlərinə işədüzəlmə ilə bağlı peşəkar təlim keçmə imkanı göstərilməlidir. Təlim keçənlərdən ən azı 85- 90 %-nin işə düzələcəyi gözlənilir.

          Bununla yanaşı, hərbi xidmətdən təxris olunacaq vətəndaşların sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb olunması nəzərdə tutulmuşdur. Hərbi xidmətdən təxris olunan vətəndaşlar  isə əlavə peşəkar təlim keçmədən işə düzələ bilər.

          Proqramın həyata keçirilməsi kifayət qədər təxris  olunacaq qulluqçulara dövlət yardımı etməyə, ordu sferasında və bütövlükdə cəmiyyətdə sosial gərginliyin aradan qaldırılmasına və böyük miqdarda yüksək kvalifikasiyalı peşəkarları xalq təsərrüfatına istiqamətləndirməyə imkan yaradacaqdır.