Sosial İnformasiya Agentliyinin suallarına “Cəmiyyətin və Vətəndaş Münasibətlərinin İnkişafı” İctimai Birliyinin sədri Əhməd Abbasbəyli cavab verir

* Əhməd bəy, bu ilki seçkiləri necə proqnozlaşdırırsınız? Sizcə, bu seçkilərdə problemin rəngi necə olacaq?

-Mən əvvəllər mətbuatda proqnoz verirdim. Bunda heç bir qəbahət görmürdüm. Təcrübəmdən çıxış edərək deyə bilərəm ki, Azərbaycanda proqnoz vermək yaxşı hal deyil. Çünki bizim ölkədə proseslərə heç bir proqnoza uyğun inkişaf etmir. Siyasi nöqteyi-nəzərdən proqnozlar çox vaxt özünü doğrultmur. Son dövrlər vətəndaşların seçkilərə inamı yoxdur. Hər seçkidə problemin rəngi müxtəlif olur. İstənilən Çörçelin məntiqi ilə proqnoz versək, deyə bilərəm ki, mən nəsə bir fərqli bir şey olacağına inanmıram. Seçkilərdə təbliğat və təşviqat kampaniyasının müddəti ilə bağlı qanun dəyişikliyi oldu. Mən hesab edirəm ki, 1 aya yaxın dövr ərzində hər hansı bir namizədin işini qura bilməsi, əhali ilə görüşməsi çox çətindir. Xüsusilə rayonlarda. Elə rayon-kənd dairələri var ki, orada 40-50 kənd var. 1 ay ərzində bu kəndlərdə görüşlər keçirmək, öz mövqeyini onlara açıqlamaq, fikir formalaşdırmaq asan məsələ deyil. Yəqin ki, qarşıdan gələn parlament seçkilərində bir çox namizədlər bu problemlərlə qarşılaşacaqlar. Bundan başqa ölkədə seçki mühiti hiss olunmur. Təxminən 10-15 gün sonra təbliğat kampaniyası başlamalıdır. Ancaq bu hiss olunmur. Ölkədə o qədər siyasi apatiya var ki, Azərbaycan seçki ərəfəsində olan bir ölkəni xatırlatmır. Mənim fikrimcə, bu mənfi haldır. Şəhərdə əhalinin 90 faizi bu proseslərdən xəbərsizdir. Siyasi sferada tanınmış insanlar var, keçmiş deputatlar var ki, onlar hələ də dəqiq bilmirlər iştirak edəcəklər ya yox. Bu gün, sabah Azərbaycanın ali qanunverici orqanına seçki keçiriləcək. Ancaq ölkədə seçki ab-havası yoxdur.

* Bunun səbəbini nədə görürsünüz?

- Dəfələrlə, seçki prosesinə çox böyük ruh yüksəkliyi ilə qatılmış vətəndaşlar öz istəklərinin bəhrəsini görmədilər. Söhbət təkcə hakim qurumlar tərəfindən səslərin saxtalaşdırılmasından getmir. Eyni zamanda bu inamsızlıq müxalifətə də yönəlib. Müxalifət də inamı itirdi. Böyük şüarlarla insanları prosesə cəlb edib, insanları həvəsləndirib yarı yolda qoydular. Siz gəlin səsə verin, arxasını biz həll edəcəyik, saxtakarlığın, qanun pozuntularının qarşısını alacağıq deyirdilər. Vətəndaş da gəlir səs verir, müəyyən etiraz aksiyalarında iştirak edir. Seçki prosesində öz iradəsini bildirir və onun nəticəsini görməyəndə fikirləşir ki, əgər bizim bu prosesdə iştirak etməyimizin heç nəyə təsiri olmursa elə iştirak etməmək daha məqbuldur.

* Siz özünüz namizədliyiniz verəcəksiz?

- Yəqin ki, yox. Düzü bir səviyyədə dəvət olub, amma ona müsbət yanaşmamışam. Mən sırf bitərəf adam kimi ictimai təşkilatın rəhbəriyəm.

* Məgər AMİP-də fəaliyyətinizi dayandırmısınız?

- Bu gün öz fəaliyyətimi siyasi partiya ilə məhdudlaşdırmaq istəmirəm. Düzdü, mən o insanlardan deyiləm ki, keçmişimi baltalayım. Sadəcə olaraq, indi müstəqil fəaliyyət göstərsəm yaxşıdır. Adi bir fəal vətəndaş da ölkədə gedən siyasi proseslərdən uzaq qala bilməz. İstər, istəməz siyasi proseslərin içindədir. Adicə olaraq, gedib kiməsə səs verirsənsə, deməli siyasi proseslərin içindəsən. Hər hansı məsələyə münasibət bildirirsənsə, deməli ictimai-siyasi proseslərin içindəsən. Sizə maraqlı bir faktı demək istəyirəm.

* Buyurun.

- Bu yaxınlarda bizim təşkilat bələdiyyələrlə bağlı sorğu keçirmişdi. Əhaliyə verilən suallardan biri də bu idi ki, siz bələdiyyələrin fəaliyyətinin inkişafı üçün hansı tədbirlərin həyata keçirilməsini vacib sayırsınız? Alternativ cavablardan biri də siyasi partiyaların fəallığının artırılması idi. Təsəvvür edin ki, sorğu iştirakçıların cəmi 3-4 faizi bu cavabı qeyd etmişdilər. Bu o deməkdir ki, ölkədə hər hansı proseslərin müsbət və ya mənfiyə doğru dəyişməsinə siyasi partiyaların təsir etmək imkanı minimumdur. Sıravi əhali bunu başa düşür. Vəziyyət necədirsə, hətta bələdiyyələrlə bağlı vəziyyətin müsbətə doğru dəyişməsi artıq siyasi partiyaların iradəsində deyil. Əslində bunun özü, siyasi partiyaların bu vəziyyətdə olması demokratiya nöqteyi-nəzərindən çox pis göstəricidir. Ola bilsin siyasi partiyaların çoxu özləri haqqda yüksək fikridədirlər ki, biz minlərlə insanı öz ətrafımıza toplamışıq. Amma faktiki olaraq, sorğuların nəticəsi göstərir ki, seçki ərəfəsində əhali hər hansı siyasi probemlə bağlı siyasi partiyaların rolunu görmür. Ola bilsin gələcəkdə dəyişəcək. Azərbaycanda kifayət qədər güclü müxalifət partiyaları var idi, minlərlə insanı öz axasında apar bilirdi. Bir çox hallarda bunun vəziyyətini onların özündə də görmürəm. Çünki bu cəmiyyətin özünün problemidir. Bizim insanlar artıq bu məsələlərdən uzaqlaşmağa çalışırlar. Daha çox gündəlik həyatları ilə, iqtisadi-sosial məsələlərlə məşğul olmağa çalışırlar. Hesab edirlər ki, hər şey yaxşıdır. Ona görə bu proseslərə sıravi insanların, yəni özlərinin müdaxiləsinə ehtiyac yoxdur. Amma, mən hesab edirəm ki, hər bir vətəndaşın seçki proseslərində iştirakı vacibdir. Hətta rəsmi strukturlar özləri bilməlidir ki, müəyyən həyata keçirilən layihələrə insanların münasibəti necədir. Normal cəmiyyətlərdə hər şey özüntənqid, müzakirələrin, debatların nəticəsində yaxşıya doğru inkişaf edir. Yoxsa bir xətt üzrə bir mövqe, fikir varsa və hamı bunu tərifləyirsə, bu səhvlərə, uğursuzluğa gətirib çıxarar. Ona görə tənqidin də, əksmövqenin də olmağına ehtiyac var. Bunun üçün fəal olmaq lazımdır. Ola bilər, mən bədbin danışıram. Mən hesab edirəm ki, bu gün insanlarımız siyasi proseslərdə kifayət qədər fəal deyil. Seçki dövründə fəal iştirak etmirlər. Referendumda göründü. Ola bilsin opponentlər desin ki, yox, yüksək seçici fəallığı var idi. Obyektiv olmaq lazımdır. İnsanlar kifayət qədər fəal deyillər.

* Bəs rəhbəri olduğunuz “Cəmiyyətin və Vətəndaş Münasibətlərinin İnkişafı” İctimai Birliyində işlər necə gedir?

- “Cəmiyyətin və Vətəndaş Münasibətlərinin İnkişafı” İctimai Birliyi 2005-ci ildə qeydiyyatdan keçib. İndiyə qədər 30-dan çox layihə həyata keçirmişik. 10-dan çox kitab, braşura çap etdirmişik. “Beynəlxalq Vətəndaş Cəmiyyətinin Liderləri Şəbəkəsi” adlı beynəlxalq təşkilatın üzvüyük. Hazırda 2 layihə həyata keçiririk. Ölkədə demokratiyanın inkişafı, vətəndaş cəmiyyətinin qurulması, azad və ədalətli seçkilər, korrupsiyaya qarşı mübarizə, norkamaniyaya qarşı mübarizə və s. vacib sahələr üzrə çalışırıq. Etiraf etmək lazımdır ki, demokratikləşmə prosesi kifayət qədər sürətlə getmir. Bir çox problemlər var.

* Hansı problemlər?

-Əsas problemlər seçkilərin obyektiv keçirilməsi ilə bağlıdır. Biz yarandığımız gündən ölkədə seçki prosesini izlədiyimizdən və dəfələrlə monitorinqlər apardığımızdan, o cümlədən xarici ölkələrdə beynəlxalq tərkibdə seçkiləri müşahidə etdiyimizdən, bu sahədə Azərbaycanda problem yoxdur desək doğru olmaz. Bunu bütün ictimaiyyət də bilir. Maraqlı orasıdır ki, bu günə kimi keçirilən hər seçkidə problemlər və nöqsanlar, qanun pozuntuları rəngbərəng olub. Misal üçün 2005-ci il seçkilərdində özüm şəxsən namizəd olmuşam. Bu seçkilərdə digər seçkilərdən fərqli olaraq heç bir namizədin qeydiyyatla bağlı problemi olmadı. Bütün namizədlərə geniş şərait yaradıldı. Ondan əvvəlki seçkilərdə imza vərəqələrində imzaların düzgün toplanılmaması və ya özü haqqında doğru məlumat verməsi ilə bağlı qeydiyyatdan imtina edilirdisə, 2005-ci il seçkilərində bu proses olmadı. Ona görə də hər dairədən 25-30 namizəd qeydiyyata alınırdı. Əslində bu qədər namizədin olması özü də bir problemdir. Bundan başqa namizədlərə təbliğat kampaniyasının qurulması üçün minimum şərait yaradıldı. Tutaq ki, bir namizəd bütün seçki təbliğatı dövrü ərzində cəmi bir dəfə vətəndaşlara müraciət etmək üçün 5 dəqiqə efir vaxtı əldə edə bildi. 5 dəqiqəyə vətəndaşa müraciət etmək, platformanı demək, vədlər vermək mümkün deyildi. O dövrlərdə seçicilərlə birbaşa görüşlərlə bağlı problemlər var idi. Müəyyən klublarda icazə alıb seçicilərlə görüşlərin keçirilməsində problemlər yaradılırdı. Əsas problem isə səslərin hesablanması vaxtı nəticələrin bu və ya digər namizədin xeyirinə elan olunması idi. O dövr üçün də, ondan əvvəlki dövr üçün də əsas problemlərdən biri seçki komissiyalarının tərkibi idi. Ümumiyyətlə, müxalifətin komissiyalarla bağlı narazılıqları var. Seçki komissiyalarının tərkibi ilə bağlı fikirlər birmənalı deyil. Bəziləri deyir seçki komissiyasının təşkili paritet əsaslarla olmalıdır. Bu gün bütün səviyyələrdə seçki qurumlarında müxalif qüvvələri təmsil edən nümayəndələr çox cuzi bir hissəni təşkil edir. Bu da seçkilərin nəticələri haqqında tam obyektiv fikrin formalaşmasına maneçilik törədir, ictimaiyyətdə, xüsusilə də müxalifət nümayəndələri arasında şübhə toxumu səpir. Müxtəlif dövrlərdə komissiyalarla bağlı, namizədlərin qeydiyyata alınması ilə bağlı, müşhidəçilikə bağlı problem var idi. Həmişə Azərbaycanda seçkilərdə rast gəlinən problemlər rəngarəng olub. Birincisi vətəndaşların seçki prosesinə laqeydliyi, seçkilərdə iştirak etmək istəməməsidir. Bu da onların səslərindən sui istifadə edərək seçki saxtakarlığı üçün bir çox insanlara imkan yaradır.

Axar.az